مراحل تفسیر موضوعی؛ استخراج و گردآوری آیات  

نخست مراجعة مستقیم به قرآن است. ایشان اکتفا به معاجم موضوعی و پیگیری موضوع از طریق کلید واژه ها را رهزن می دانند و بر این نکته تصریح می کنند که در بسیاری از موضوعات دیدگاه قرآن از محتوای کلی آیات به دست می آید، بدون آنکه واژة مورد نظر یا واژگان مترادف و متقارب آن در آیات به کار رفته باشد.

نکتة دوم آنکه برای استخراج آیات مربوط به هر موضوعِ مستقل، ضرورت دارد یک نوبت کل قرآن مطالعه شود و از بررسی چند موضوع مستقل، با هم و با یک بار مطالعه پرهیز گردد؛ زیرا مطالعة، قرآن برای استخراج دو یا چند موضوع سبب می شو د که از بسیاری آیات مربوط به موضوع غفلت شود. نکتة سوم آنکه در گزینش آیات نباید تنها آیاتی که ارتباط آنها با موضوع قطعی است ثبت شود، بلکه در این مرحله همة آیات مرتبط با موضوع یا مسئله اعم از یقینی و احتمالی ثبت می گردد.

حضرت استاد در این زمینه می فرماید: تفسیر موضوعی چند مرحله دارد. یکی از مراحل، جمع آوری آیات مربوط به آن موضوع است.

مثلا برای مسئلة «حجاب» یک راه ساده این است که هرچه کلمه  » حجاب در قرآن هست جمع آوری کنیم؛  یعنی به «معجم المفهرس» مراجعه کنیم، هرچه کلمة حجاب است پیدا نماییم. این روش مطلوبی نیست؛ چراکه موضوعی که ما بدنبالش می گردیم همیشه با لفظ «حجاب» نمی آید؛ ممکن است لفظ «ستر» یا عناوین دیگری باشد. یک وقت ما مطمئن هستیم که هرچه آیه دربارة این موضوع هست، از چند کلمه خارج نیست. اگر چن ین اطمینا نی داشته باشیم، می توانیم به جای یک کلمه به چند کلمه مراجعه کنیم. فرض کنید در مورد حجاب از کلمه «ستر» هم استفاده کنیم؛

ولی لین هم کافی نیست؛ زیرا گاهی اصلا آن واژه در آیه بکار نرفته است و از سیاق آیات این مطلب استفاده می شود. بنابراین، روش صحیح در تفسیر موضوعی این است که مفسر در هر موضوعی که می خواهد بررسی کند، دست کم یک بار از اول سورة «حمد» تا آخر سوره «ناس»  قرآن را با دقت ببیند که این آیه آیا ارتباطی با آن موضوع دارد، آن را در فیش یادداشت کند. اگر موضوع مهمی باشد، یک بار هم کافی نیست، لازم است یک بار دیگر هم حتمًا با وسواس مراجعه کند تا ببیند چیزی از قلم نیفتاده باشد؛ زیرا ممکن است مفهوم یک آیه، توجه اش را جلب کند و از نکتة خاصی غافل شود.  این اتفاق افتاده است.

منبع:

تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمد تقی مصباح- محمود رجبی

سایر خدمات تیم

 

در صورت علاقه مندی به یادگیری کامل مبحث روش و  مراحل تفسیر موضوعیی، جهت پیش ثبت نام و یا  شرکت در دوره ها کلیک کنید.

جهت پیش ثبت نام  کلیک کنید...

در صورتی که به مشاوره پیرامون موضوع فوق علاقه دارید کلیک کنید...

اطلاعات بیشتر کلیک کنید...