وحی  

قرآن کریم در مورد اقسام «وحی» می فرماید: (وَ مَا کَانَ لِبَشَر أَن یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیاً أَوْ مِن وَرَاء حِجَاب أَوْ یُرْسِلَ رَسُولا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ مَا یَشَاء إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکِیمٌ)(شوری: 51)؛ و هیچ بشری را نرسد که خدا با او سخن گوید، جز ]از راه[ وحی یا از فراسوی حجابی یا فرستاده ای بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحی نماید. آری، او بلندمرتبه سنجیده کار است.

طبق این آیه شریفه، انسان فقط از سه راه می تواند سخن خدا را بشنود. از عطف موارد سه گانه با «أو» به یکدیگر، استفاده می شود که این سه با هم متفاوتند. قسم اول بدون واسطه و قسم دوم و سوم با واسطه است. از عبارت (أَوْ یُرْسِلَ رَسُولا)در این آیه شریف استفاده می شود که در قسم سوم بر خلاف قسم دوم، واسطه رساننده وحی است. روایت اشاره دارد بر اینکه مراد از «رسول» در این آیه فرشته است که خداوند وحی خود را به واسطه آن به پیامبران می رساند. قرآن نیز می فرماید: (یُنَزِّلُ الْمَلآئِکَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَی مَن یَشَاءمِنْ عِبَادِهِ.)(نحل: 2)

طبق بیان قرآن کریم، فرشته علاوه بر حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله)برای تعدادی از پیامبران مانند حضرت ابراهیم، لوط, زکریا، عیسی(علیهم السلام)و حتی غیر پیامبران مانند حضرت مریم(علیها السلام) آشکار شده و با آنان سخن گفته است. البته قرآن کریم معلوم نمی کند فرشته ای که برای ایشان نمایان شده است، فرشته وحی بوده یا نه، ولی روایت صحیح السند دلالت دارد بر اینکه «رسول» کسی است که فرشته وحی را در بیداری مشاهده می کند. از جمله در کتاب اصول کافی بابی به نام «فرق بین الرسول و النبی...» وجود دارد که شامل چهار روایت صحیح السند و قریب المضمون است. در حدیث اول این باب، زراره می گوید: از حضرت صادق(علیه السلام)درباره آیه شریفه (کَانَ رَسُولا نَّبِیّاً)(مریم: 54) پرسیدم: فرق «نبی» و «رسول» چیست؟ فرمود: «اَلنَّبِی الذِی یَری فِی مَنامِهِ وَ یَسْمَعُ الصُوتَ وَ لا یُعایِنُ المَلَکَ، وَ الرسُولُ الذِی یَسْمَعُ الصُوتَ وَ یَری فِی المَنامِ وَ یُعایِنُ المَلَکَ»؛ نبی در خواب ]فرشته [را می بیند و ]در بیداری [بدون دیدن فرشته، صدای آن را می شنود، ولی رسول صدا را می شنود و در خواب و ]بیداری [فرشته را مشاهده می کند.

قرآن کریم به تعدادی از پیامبران این نوع وحی را نسبت می دهد:
1. حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله): در میان پیامبران الهی، قدر مسلّم پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)از این قسم وحی برخوردار بود. جبرئیل انس خاصی با حضرت داشت. حتی پیش از نبوّتش، در سن 37 سالگی، به خواب حضرت می آمد و او را «رسول الله» صدا می زد. هنگامی که آن حضرت گوسفند می چراند، شخصی وی را «رسول الله» خطاب کرد. حضرت پرسید: تو کیستی؟ جواب داد: من جبرئیل هستم. خداوند مرا فرستاده است تا تو را به پیامبری برگزیند. حضرت این موضوع را از دیگران پوشیده نگه داشت. بیشترین وحی قرآنی به حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) با واسطه جبرئیل بوده است؛ چنان که برخی معتقدند: ظاهر برخی آیات، دلالت دارند که تمام قرآن کریم را جبرئیل فرود آورده است: (وَإِنَّهُ لَتَنزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِینَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلَی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ)(شعراء: 192ـ194)؛ و راستی که این ]قرآن[ وحی پروردگار جهانیان است. روح الامین آن را بر دلت نازل کرد.

2. حضرت عیسی(علیه السلام): قرآن کریم فرشته ای که حضرت عیسی(علیه السلام)را تأیید می کرد، «روح القدس» می خواند: (وَآتَیْنَا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ) (بقره: 87)؛ و عیسی پسر مریم را معجزه های آشکار بخشیدیم و او را با روح القدس تأیید کردیم.
روح القدس یکی از اوصاف جبرئیل می باشد و مأموریت اصلی یا، دست کم، یکی از وظایف مهم او رساندن وحی به پیامبران است. بنابراین، احتمال برخورداری حضرت عیسی(علیه السلام) از وحی با واسطه فرشته وجود دارد.

با توجه به مباحث مزبور، روشن شد که خداوند در رساندن وحی به پیامبران، گاه فرشته یا فرشتگانی را واسطه قرار می دهد. بنابراین، در وحی الهی علاوه بر پیامبر، فرشته یا فرشتگانی نیز مطرحند.

منبع:

نشریه معرفت _ شماره96

نویسنده:

مصطفی کریمی

سایر خدمات تیم

 

در صورت علاقه مندی به یادگیری کامل مبحث مقالات قرانی، جهت پیش ثبت نام و یا  شرکت در دوره ها کلیک کنید.

جهت پیش ثبت نام  کلیک کنید...

در صورتی که به مشاوره پیرامون موضوع فوق علاقه دارید کلیک کنید...

اطلاعات بیشتر کلیک کنید...