در آیه یک سوره مبارکه نساء آمده است:"یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم عن نفس واحدة و خلق منها زوجها..." ای انسان ها پروای پروردگارتان را پیشه سازید که شما را  هم از یک تن بیافرید و هم از آن جفتش کرد ...در تفسیر عبارت "و خلق منها زوجها "غالب مفسران بر این نظر هستند که:مقصود آن است که از همان خاک و ماده اولیه ای که آدم را آفریدازآن سرشت حوا را نیز بیافرید،بنابراین آن دو با یکدیگر خلق شده اند.

قرآن کتاب مقدس دین اسلام است و در باور مسلمانان سخنان خداست که به صورت وحی از سوی او توسط جبرئیل بر پیامبر اسلام، محمد بن عبدالله، نازل گردیده است. مسلمانان، قرآن را بزرگترین معجزهٔ محمد و روشن‌ترین دلیل بر پیامبری او می‌دانند. قرآن اصلی‌ترین منبع وحی در اسلام به شمار می‌آید و به زبان عربی است. کلمهٔ قرآن در لغت به معنی «قرائت کردن» و «خواندن» است و مسلمانان معمولاً به آن با عناوینی مانند «قرآن کریم» و «قرآن مجید» اشاره می‌کنند. قرآن به ۳۰ جزء تقسیم شده و ۱۱۴ سوره دارد.

اسرائیلیات جمع «اسرائیلیة » است که منسوب به «اسرائیل » است. اسرائیل نام دیگر یعقوب (بن اسحاق بن ابراهیم)، جد اعلای یهودیان است. برخی گفته اند: این کلمه، عبری است و از دو جزء «اسر» و «ایل » ترکیب یافته که اولی به معنای «عبد» و دومی به معنای «الله »، یعنی، معادل «عبدالله » در زبان عربی است.قرآن مجید به همین مناسبت، از یهودیان، به عنوان «بنی اسرائیل » (فرزندان یعقوب) یاد می کند.

«فِى بُیُوتٍ أَذِنَ اللّه ُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالغُدُوِّ وَ الآصَالِ رِجَالٌ لا تُلْهِیهم تِجارَةٌ و لا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللّه ِ و اِقَامِ الصَّلَوةِ و اِیتَاءِ الزکوةِ یَخَافُونَ یَوما تَتَقلَّبُ فِیهِ القُلُوبُ و الابصار لِیَجْزِیَهُم اللّه ُ اَحسَنَ مَا عَمِلُوا و یَزیدَهُم مِن فَضلِهِ و اللّه ُ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ» «آیات 38 ـ 36»

روش تفسیری عبارت است از طریق و شیوه‌ای که هر مفسر برای تفسیر یک یا چند آیه انتخاب می‌کند و غالباً بستگی دارد به ابزاری که در تفسیر بکار می‌برد. مفسر گاهی بر اساس عقل، گاهی بر اساس نقل (روایات) و زمانی به کمک خود قرآن به تفسیر می پردازد.

در بحث زبان قرآن روشن شد که قرآن به زبان جامع که همان زبان عرف عمومی جامعه خودش با ویژگیهای خاص می باشد، نازل شده است و در فهم قرآن باید معانی زمان نزول مد نظر قرار گیرد . از سوی دیگر، با عنایت به سیال بودن زبان، ممکن است واژه ای در طول زمان معانی حقیقی و مجازی تازه و جدیدی پیدا کند و معانی حقیقی یا مجازی زمان نزول مهجور شود . مفسر باید از دخالت دادن تغییراتی که در دوران پس از نزول قرآن در واژگان پدید آمده، در فهم و بیان حقایق قرآنی و تبیین آیات قرآن دوری گزیند . از این رو، مفسر باید هنگام فهم واژگان قرآن معانی واژه ها را در عصر نزول و در منطقه و فضای نزول از راهها و منابع صحیح و معتبر به دست آورد و اکتفای مفسر به معنای ارتکازی نیز ممکن است سبب اشتباه او در فهم آیات گردد .

آیه «مباهله» (آل عمران:61) از مهم ترین ادله قرآنی، در خصوص فضیلت و برتری اهل بیت (ع) محسوب می گردد. مفسران و دانشمندان مذهب اهل بیت (ع) و اهل سنت در طول تاریخ درباره این آیه بحثهای مختلفی را انجام داده اند. در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع، آیه «مباهله» را به صورت تطبیقی از دیدگاه فریقین بررسی و به شبهات، ابهامات و سؤالات مربوط پاسخ داده شده است.
 

تفسیر به معنای توضیح دادن مطلبی است تا قابل فهم گردد و اصطلاحاً به شرح‌هایی که بر قرآن نوشته می‌شود، اطلاق می‌گردد. اولین تفسیر مکتوب و مدون قرآن، تفسیر محمد بن جریر طبری است.هدف تفسیر تلاش برای پرده برداشتن از بعضی منظورها و رسیدن به بعضی تاویل هاست. یعنی هدف تفسیر یا بالاترین حدّ آن، تاویل است.

قرآن کریم دارای محتوایی است وسیع ونامحدود; چرا که کلام خدا نامتناهی است وهمانطور که خداوند فرموده است : اگر همه درختان قلم وار به نگارش بپردازند و دریاها مرکب شوند و بخواهند با آنها کلمات الهی رابنویسند، قلمها و دریاها به پایان می رسند اما نگارش کلمات و نعمت های الهی به پایان نخواهد رسید.
(سوره کهف - آیه 109)

شیعیان از آغاز تاریخ خود، به عنوان پیروان امام علی (ع) نقش چشمگیری در تعالی فرهنگ قرآنی و تبیین و تفسیر وحی داشتند. زیرا آنان پس از پیامبر (ص) بنا بر وصیت حضرت رسول (ص) به اهل بیتش مراجعه نمودند و از آنجا که اهل بیت پیامبر (ص) برای قرآن جایگاه و نقش ویژه ای قائل بودند و امام علی (ع) در میان همه مسلمین پس از پیامبر (ص) نخستین مفسر و باب علم نبی بود، با اقامه سنت نبوی و ترویج فرهنگ علوی به تفسیر قرآن روی آوردند.

شبهة تحریف قرآن کریم از دیر زمان مطرح بوده و پیوسته مورد انکار و رد علما و محققین بزرگ اسلام بوده است، جز برخى گروه ها یا افرادى که به دلیل آشنایى اندک با اصول و پایه هاى عقاید اسلامى شبهه را مهم دانسته و خواسته اند به گونه اى آن را توجیه کنند. 

ترجمه قرآن ترجمه برگرداندن آیات قرآن به زبانی دیگرمی‌باشد و در لغت به معنای بیان مقصود و در اصطلاح، عبارت است از برگرداندن واژه‌ای به معادل آن، از زبانی به زبان دیگر.
«ترجمه قرآن» نیز برگرداندن معانی الفاظ و آیات قرآن، به الفاظ و عبارات هم معنای آن، در زبانی دیگر است. از آنجا که آیات قرآن، وحی الهی است، هیچ ترجمه‌ای از قرآن، قرآن به شمار نمی‌آید، بلکه نوعی تفسیر و شرح مختصر آیات است که در حد ممکن، بیانگر مقصود حق تعالی است.
 

سوره از"سور بلد"(دیوار بلند و گرداگرد شهر)گرفته شده است، زیرا هر سوره ‏آیاتى را در بر گرفته است و به آن احاطه دارد، مانند حصار(سور)شهر که خانه‏ هایى ‏را در بر گرفته است.
برخى آن را به معناى بلنداى شرف و منزلت رفیع گرفته ‏اند، زیرا بنابر گفته‏ ابن فارس یکى از معانى سوره، علو و ارتفاع است و"سار یسور"به معناى غضب‏ نمودن و بر انگیخته شدن از همین ماده است.هر طبقه از ساختمان را نیز سوره ‏مى ‏گویند.

متجاوز از بیست سال بود که منطق اسلام در باره شرک ودوگانه پرستى در سرزمین حجاز ودر میان قبایل مشرک عرب انتشار یافته بود واکثر قریب به اتفاق آنها از نظر اسلام در باره بتان وبت پرستان آگاهى پیدا کرده بودند ومى دانستند که بت پرستى چیزى جز یک تقلید باطل از نیاکان نیست ومعبودهاى باطل آنان چنان ذلیل وخوارند که نه تنها نمى توانند در باره دیگران کارى انجام دهند بلکه نمى توانند حتى ضررى از خود دفع کنند ویا نفعى به خود برسانند وچنین معبودهاى زبون وبیچاره در خور ستایش وخضوع نیستند.

تحدید مفهومیِ موضوع یا مسئله نکتة دیگری است که در استفاده درست از آیات در تفسیر موضوعی نقش مهمی دارد. 

سومین مراحل تفسیر موضوعی، استخراج و گردآوری آیات می باشد. در گردآوری آیات، استاد بر سه نکته تأکید دارند:

در این مرحله، آیات گردآوری شده مرور می شود و حد دلالت هریک بر مطلب مورد نظر تعیین و به این طریق آیات صریح، اظهر، ظاهر و احتمالی مشخص می گردد.

در این مرحله از تفسیر موضوعی، مفسر برداشت اجمالی و ابتدایی خود از هر آیه را در خصوص موضوع مورد بررسی ثبت و به تعبیر ی هر آیه را نشاندار می کند و این نشانه گذاری بر آیات پیش از بررسی تفصیلی و تفسیر کامل آنهاست .

«روش‌های تفسیری» درواقع از مبادی نخستین هر نوع پژوهش تفسیری است، یعنی مفسر در آغاز باید معلوم کند که به گونه‌ای اصولی چه مبنا (روش)ای را زیربنای استخراج مفاهیم عقلی، نقلی، علمی، کلامی، فلسفی و ... از قرآن قرار داده است، اما اهتمام و توجه مفسر به یک بعد از ابعاد معارف قرآنی و انصراف از دیگر جنبه‌ها، در مرحله بعد مطرح است، بنابراین اختلاف در گرایش‌های علمی مفسران، ربطی به روش‌های تفسیری ندارد و درواقع از اوصاف عرضی تفسیر است.

تفسیر قرآن از دوران پیامبر عزیز اسلام (ص) آغاز شد و در طول تاریخ مراحل مختلفی رائ پشت سر نهاد و مکاتب مختلف تفسیری شکل گرفت و پیوسته مفسران و قرآن پژوهان کوشیدند تا از برکات این خوان معنوی بهره مند شوند. 

صحابه از پیامبر که سرچشمه زلال وحی بود بهره می گرفتند و بر اساس استعداد و عطش خویش، آنچه را که می خواستند از او دریافت می کردند، که خدا فرمود:

همانطور که اشاره کردیم، خداوند پیامبر (ص) را به عنوان مفسر قرآن معرفی کرد . یک نگاه اجم الی به قرآن، ضرورت تفسیر و تبیین آن را نشان می دهد. و خداوند بزرگ چنین اراده کرده است که قرآن را، معلّمانی راستین باشد و از جانب او به مردم ، تعلیم دهند. و در مورد پیامبر عزیز اسلام (ص) تأکید فرمود که:

تفسیر تابعین دارای ویژگی های زیر بوده است:

1.    تدوین تفسیر در آغاز با ت فسیر ترتیبی همراه با آمیزه ای از تعقل و اجتهاد شکل گرفت.
2.    به دلیل علاقه ی مردم به قصه ها و افسانه ها و عدم ذکر کامل آن در قرآن کریم، زمینه ی ورود اسرائیلیات توسط افرادی چون کعب الاحبار ، تمی می داری، عبدالله بن سلام، وهب بن منبه و ابن جریج آغاز شد.

اگر به قرون میانه و متقدم مراجعه کنیم، به سختی می توانیم تفسیر موضوعی را در بین آثار علما بیابیم؛ چرا که میراث تفسیری گذشته_ چه در میان اهل سنت و چه در میان شیعیان_ تفسیر ترتیبی است (پاکتچی، 1387: 268)

برای تفسیر موضوعی تعاریفی بیان کرده‌اند. بعضی گفته‌اند: عبارت است از بیان معارف مربوط به یک موضوع از لابه لای آیات موجود در یک یا چند سوره.[۱] به گفته بعضی دیگر تفسیر موضوعی آن است که آیات مرتبط به هر موضوعی که در قرآن پراکنده‌اند گردآوری و یکجا بررسی شوند تا نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن به دست آید.[۲]

در تفسیر موضوعی گاه یک بخش از یک آیه و گاه یک آیه از مجموعة چند آیه تقطیع می شود و مورد استناد قرار می گیرد. 

در تفسیر موضوعی، مفسر بر موضوعی خاص متمرکز می شود و آنچه را ارائه می کند .

آسیب دیگری که میان تفسیر موضوعی و ترتیبی مشترک است ولی زمینه های آن در تفسیر موضوعی بیشتر وجود دارد تحمیل و تطبیق نارو ای آرا و نظریات  بر آیات است.  از آنجا که مفسر موضوعی در صدد نظریه پردازی با استناد به آیات در موضوعی خاص است، نهایت کوشش خود را به کار می بندد تا نظریه ای را ارائه کند و به همین دلیل اشتیاق به نظریه پردازی می تواند او را به ورطة تحمیل رأی و تطبیق ناروای آیات سوق دهد.

مطالعات موضوعى قرآن سابقه طولانى دارد؛ اما رشد تفسیر موضوعى قرآن پدیده اى نوآمد به شمارمی آید که در چند دهه اخیر بالنده شده است.

ممکن است برخی گمان برند آن چه درباره  تفسیر موضوعی -علمی مطرح گردید، قابلیت آن را ندارد که چونان یک روش مطرح گردد؛ بلکه صرفاً باید آ ن را یک اسلوب تفسیری قلمداد کرد.